Hodowla koni stanowi istotny element polskiej tradycji. Polskie araby z Janowa Podlaskiego cieszą się zainteresowaniem na całym świecie.
Również konie wyhodowane w polskich stadninach prywatnych znajdują swoich kupców nie tylko na rodzimym rynku, ale i za granicą.
Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie polskich regulacji prawnych związanych z hodowlą koni. Przedstawione zostaną formy organizacyjno-prawne, w ramach których można podjąć tego typu działalność oraz najważniejsze wymagania prawne, które należy spełnić, a także niektóre aspekty podatkowe.Działalność polegająca na hodowli koni jest co do zasady działalnością rolniczą, która może być prowadzona w ramach gospodarstwa rolnego albo w formie działów specjalnych produkcji rolnej.
Zgodnie z orzecznictwem, wyłączenie spod zakresu zastosowania Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalności wytwórczej w rolnictwie nie oznacza, że działalność tego rodzaju nie jest działalnością gospodarczą. Niewątpliwie jednak działalność rolnicza nie podlega reżimowi w/w Ustawy (zob. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 25.04.2012 r., III SA/Wr 66/12).
Hodowla prywatna a hodowla państwowa
Na wstępie należy zarysować różnice między hodowlą prywatną a hodowlą państwową. W dużej mierze bowiem hodowla koni w Polsce oparta jest na hodowli państwowej.
Podstawy funkcjonowania państwowych spółek hodowli koni zostały zawarte w ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Biorąc pod uwagę strategiczne znaczenie spółek w postępie biologicznym w rolnictwie, ustawodawca nałożył na Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi obowiązek określenia w drodze rozporządzenia wykazu spółek hodowli roślin uprawnych i hodowli zwierząt gospodarskich o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej.
Do spółek hodowli koni o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej, których prawa z udziałów wykonuje Agencja Nieruchomości Rolnych („ANR”), zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 lipca 2011 r. należą:
1. Stadnina Koni Janów Podlaski” Sp. z o. o.,
2. Stadnina Koni Michałów Sp. z o.o.,
3. Stadnina Koni „Racot” Sp. z o.o.,
4. Stadnina Koni Walewice Sp. z o.o.,
5. Stadnina Koni „Krasne” Sp. z o.o.,
6. Stadnina Koni Liski Sp. z o.o.,
7. Stado Ogierów Starogard Gdański Sp. z o.o.,
8. Stadnina Koni „Nowe Jankowice” Sp. z o.o.,
9. Stadnina Koni w Dobrzyniewie Sp. z o.o.,
10. Stadnina Koni „Pępowo” Sp. z o.o.,
11. Stadnina Koni „Iwno” Sp. z o.o.,
12. Stadnina Koni Prudnik Sp. z o.o.,
13. Stadnina Koni Nowielice Sp. z o.o.,
14. Stado Ogierów w Łącku Sp. z o.o.
Niezależnie od koniunktury na rynku, w/w spółki mają gwarantować zachowanie polskiej hodowli. Stadniny mają ponadto zapewnić ochronę rodzimych ras i ich hodowlę w wybranych liniach i rodach. Hodowla prywatna, która jest drugim filarem polskiej hodowli koni jest jednocześnie jak każda działalność tego typu nastawiona na zysk, wobec czego rządzą nią prawa rynkowe.
W stosunku do stadnin koni prowadzonych w formie spółek z udziałem Skarbu Państwa, zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu spółek handlowych. Umowa spółki może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo oba te organy. W spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 tys. zł, a wspólników jest więcej niż 25, powinna być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Uprawnienia i obowiązki przysługujące zgromadzeniu wspólników w odniesieniu do stadnin koni realizuje ANR, jako jedyny wspólnik.
Agencja Nieruchomości Rolnych została utworzona na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi SkarbuPaństwa, jako państwowa osoba prawna. Nadzór nad ANR sprawuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ponadto, ANR obowiązana jest uzyskać zgodę Ministra Skarbu Państwa na dokonanie czynności prawnej w zakresie rozporządzenia składnikami aktywów trwałych, jeżeli wartość rynkowa przedmiotu rozporządzenia przekracza równowartość w złotych kwoty 50 000 euro.
Formy organizacyjno-prawne, w ramach których można prowadzić działalność polegającą na hodowli koni
Zgodnie z Ustawą o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich hodowcą jest:
· osoba fizyczna,
· osoba prawna,
· jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej,
prowadząca hodowlę zwierząt i ich dokumentację hodowlaną. Powyższe oznacza, że hodowlą koni można zajmować się zarówno indywidualnie – jako osoba fizyczna oraz w ramach prowadzonej przez siebie spółki.
W przypadku działalności rolniczej można uzyskać albo status rolnika ryczałtowego albo czynnego podatnika podatku VAT. Rozpoczynając działalność należy pamiętać również o rejestracji w Urzędzie Statystycznym w celu uzyskania numeru REGON dla prowadzonej działalności (nr PKD 01.43.Z Chów i hodowla koni i pozostałych zwierząt koniowatych).
Prowadzenie działalności rolniczej polegającej na hodowli koni w formie spółki kapitałowej może okazać się korzystne ze względów podatkowych, jeżeli spółka prowadzi jednocześnie działalność pozarolniczą. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych („Ustawa o CIT”) pozwala bowiem na zwolnienie dochodów z działalności pozarolniczej z podatku, pod warunkiem przeznaczenia tego dochodu na działalność rolniczą. Zwolnienie to wynika z art. 17 ust. 1 pkt 4e ustawy o CIT, zgodnie z którym wolne od podatku są dochody podatników z działalności pozarolniczej w części przeznaczonej na działalność rolniczą.
Działalność w ramach gospodarstwa rolnego oraz w ramach specjalnego działu produkcji rolnej
Zarówno Ustawa o CIT jak i Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych („Ustawa o PIT”) przewidują pewne wyłączenia z zakresu swojego zastosowania. I tak ustaw tych nie stosuje się do przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej.
Działalnością rolniczą w rozumieniu Ustawy o CIT oraz Ustawy o PIT jest działalność polegająca na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, (…), hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt (…).
Działami specjalnymi produkcji rolnej są: (…) hodowla i chów innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym (…). Ponadto, nie stanowią działów specjalnych produkcji rolnej uprawy, hodowla i chów zwierząt w rozmiarach nieprzekraczających wielkości określonych w załączniku do Ustawy.
Za gospodarstwo rolne, w rozumieniu Ustawy o podatku rolnym uważa się obszar gruntów, sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.
Z powyższych regulacji prawnych wynika, że działalność polegającą na hodowli koni można prowadzić albo w ramach gospodarstwa rolnego, albo poza gospodarstwem w ramach specjalnego działu produkcji rolnej. W pierwszym wypadku działalność taka będzie wyłączona spod zakresu zastosowania Ustawy o PIT i Ustawy o CIT.
Powyższą konkluzję potwierdza również orzecznictwo. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17 września 2002 r., sygn. akt I SA/Wr 1405/01 uznał, że w przypadku w którym strona skarżąca prowadzi działalność polegającą m. in. na specjalistycznej hodowli koni sportowych, a przy tym posiada zabudowania gospodarcze, pastwiska, łąki i pola uprawne, czyli prowadzi działalność w ramach gospodarstwa rolnego spełniającego definicję z art. 2 Ustawy o podatku rolnym, to działalność hodowlana koni prowadzona przez skarżącą spółkę stanowi działalność rolną w rozumieniu ustawy podatkowej. Tym samym jest wyłączona z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych.
Wymagania prawne dotyczące działalności polegającej na hodowli koni
Przede wszystkim należy pamiętać, że koń, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą, a zatem człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę (art. 1 Ustawy o ochronie zwierząt).
W konsekwencji, hodowcy zobowiązani są do zapewnienia koniom opieki i właściwych warunków bytowania, które nie mogą powodować u zwierząt urazów i uszkodzeń ciała lub innych cierpień (art. 12).
Poza tymi obowiązkami o charakterze ogólnym, ustawodawca przewiduje również szereg obowiązków szczegółowych.
a) Reprodukcja oraz wykorzystanie nasienia w rozrodzie
Po pierwsze, hodowcy koni mogą wykorzystywać w rozrodzie jedynie nasienie reproduktorów wpisanych do ksiąg lub rejestrów oraz spełniających wymagania określone w programie hodowlanym danej rasy lub odmiany w obrębie rasy (art. 29 ust. 5 Ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich).
Podmioty prowadzące działalność w zakresie pozyskiwania, konfekcjonowania, przechowywania i dostarczania nasienia muszą uzyskać w tym celu zezwolenie ministra właściwego do spraw rolnictwa, które jest wydawane w drodze decyzji administracyjnej (art. 35 Ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich).
Sprowadzenie koni oraz materiału biologicznego z państwa trzeciego (tj. z kraju spoza UE) jest możliwe, jeżeli zwierzę zostało wpisane lub pochodzi od zwierząt gospodarskich wpisanych do ksiąg lub rejestrów prowadzonych przez podmioty lub jest zaopatrzone w świadectwa potwierdzające ich pochodzenie, określone w przepisach Unii Europejskiej dotyczących handlu z państwami trzecimi (art. 40 Ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich).
Warto mieć na uwadze, że hodowla koni z naruszeniem przepisów Ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich skutkować będzie nałożeniem grzywny przez właściwy organ (art. 47).
Dodatkowo, szczegółowe wymagania w zakresie hodowli przewidują akty rangi pozaustawowej, w tym Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia punktu kopulacyjnego wydane na podstawie Ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki żywnościowej z dnia 20 kwietnia 1999 r. w sprawie materiału biologicznego wykorzystywanego w rozrodzie zwierząt gospodarskich.
Pierwsze ze wskazanych Rozporządzeń wskazuje chociażby na wymóg przebadania przez lekarza weterynarii ogiera w okresie 30 dni przed jego wstawieniem do punktu kopulacyjnego. Reproduktor powinien być także zaopatrzony w orzeczenie lekarsko – weterynaryjne poświadczające, że jest zdrowy i przydatny do rozrodu.
Ponadto,ogiery powinny raz w roku być poddawane badaniom określonym w załączniku nr 6 do rozporządzenia.
Punkt kopulacyjny powinien znajdować się na terenie ogrodzonym i być zabezpieczony przed dostępem zwierząt z zewnątrz. Przy wjeździe na teren punktu kopulacyjnego oraz przed wejściem do budynku, w którym odbywa się krycie, należy wyłożyć maty dezynfekcyjne.
Podmiot prowadzący punkt kopulacyjny powinien prowadzić rejestr dotyczący krycia oraz wydawać świadectwa pokrycia.
Drugie ze wskazanych rozporządzeń określa m. in. warunki zootechniczne, które powinien spełniać materiał biologiczny, wykaz materiału biologicznego będącego przedmiotem odprawy celnej, czy wzory zaświadczeń o wykonaniu usługi w zakresie rozrodu zwierząt.
b) Warunki sanitarne i bytowe
W rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 r.w sprawie minimalnych warunków utrzymywania gatunków zwierząt gospodarskich innych niż te, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej, określono m.in. minimalne warunki utrzymywania koni. Rozporządzenie przewiduje w sposób szczegółowy warunki, jakie należy zapewnić koniom stanowiąc w szczególności, że:
· koniom należy zapewnić swobodę ruchu, w tym możliwość kładzenia się, wstawania, leżenia oraz kontakt wzrokowy z innymi zwierzętami;
· pomieszczenia, w których utrzymuje się konie, oświetla się przystosowanym dla danego gatunku zwierząt światłem sztucznym lub zapewnia dostęp światła naturalnego;
· pomieszczenia, w których utrzymuje się konie, ich wyposażenie oraz sprzęt używany przy ich utrzymywaniu wykonuje się z materiałów nieszkodliwych dla zdrowia zwierząt oraz nadających się do czyszczenia i odkażania;
· podłoga w pomieszczeniach, w których utrzymuje się konie, powinna być twarda, równa i stabilna, a jej powierzchnia gładka i nieśliska;
· w pomieszczeniach, w których utrzymuje się konie, obieg powietrza, stopień zapylenia, temperaturę, względną wilgotność powietrza i stężenie gazów utrzymuje się na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt;
· powierzchnia boksu powinna wynosić w przypadku utrzymywania koni dorosłych, których wysokość w kłębie wynosi do 1,47 m — co najmniej 6 m2; koni dorosłych, których wysokość w kłębie wynosi powyżej 1,47 m — co najmniej 9 m2; klaczy ze źrebięciem — co najmniej 12 m2.
Ze względu na ograniczone ramy opracowania, przedstawione zostały podstawowe przepisy dotyczące organizacji hodowli koni na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Mimo licznych wymagań prawnych, działalność tego typu z pewnością może być opłacalna, a przede wszystkich zapewniać hodowcom satysfakcję z wykonywanej pracy.
Artykuł autorstwa apl. adw. Anity Garnuszek i r. pr. Agnieszki Cwajna opublikowany został w letnim numerze Hodowcy i Jeźdźca (Lato 2015 Rok XIII Nr 3 (46)).
18 listopada 2015