Nowe zasady sprzedaży koni

25 grudnia 2014 r. weszła w życie Ustawa o prawach konsumenta. Ustawa wprowadziła także istotne zmiany w Kodeksie cywilnym („k.c.”), w rezultacie których znacznie zostały zmodyfikowały zasady sprzedaży koni.

Obecnie głównym źródłem wiedzy na temat zasad regulujących sprzedaż koni są przepisy dotyczące sprzedaży zawarte w k.c. Będą one miały zastosowanie zarówno do sprzedaży między przedsiębiorcami, osobami fizycznymi, a także między przedsiębiorcą i konsumentem (czyli osobą fizyczną lub prawną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z wykonywaną przez nią działalnością zawodową lub gospodarczą), chociaż w tym ostatnim przypadku, niektóre przepisy przyznają konsumentom większą ochronę.

Do umów zawartych przed 25 grudnia 2014 r. stosuje się stare przepisy.

Koniec z rozróżnieniem na wady główne i wady niestanowiące wad głównych

Do najważniejszych zmian w zakresie sprzedaży koni należy uchylenie art. 570-572 k.c.

Dotychczas, zgodnie z art. 571 § 1 k.c., sprzedawca zwierzęcia był odpowiedzialny tylko za wady główne i jedynie wtedy, gdy wyszły one na jaw przed upływem oznaczonego terminu.

Odpowiedzi na pytanie, jakie wady u koni stanowiły wady główne, należało poszukiwać w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa, z dnia 7 października 1966 r., w sprawie odpowiedzialności sprzedawców za wady główne niektórych gatunków zwierząt, (Dz. U. z dnia 18 października 1966 r.).

Jako wady główne u koni wskazano: łykawość, dychawicę świszczącą, wartogłowienie, przewlekłe schorzenie wewnętrznych części oka powstałe na tle nieurazowym. Sprzedawca zwierzęcia był odpowiedzialny za wady główne, jeżeli wyszły one na jaw przed upływem 15 dni od dnia wydania zwierzęcia lub 30 dni w przypadku schorzenia oka. Termin do zawiadomienia sprzedawcy o wadzie głównej, warunkujący zachowanie uprawnień z tytułu rękojmi, wynosił 7 dni, licząc od końca powyższych terminów.

Zgodnie z art. 571 § 2 k.c., za wady, które nie zostały uznane za główne, sprzedawca ponosił odpowiedzialność tylko wtedy, gdy było to w umowie zastrzeżone. Stosunkowo rzadko dokonywano jednak takich zastrzeżeń.

Powyższe Rozporządzenie nie przystawało do zmienionych realiów ekonomicznych, w których konie stały się nierzadko dobrem luksusowym.

W obecnym stanie prawnym kupującym została przyznana zdecydowanie większa ochrona prawna, co jednocześnie wpłynęło na zwiększenie odpowiedzialności sprzedawców.

Zatem, w celu uniknięcia niepewności i ewentualnych sporów, istotne jest precyzyjne określenie postanowień Umowy sprzedaży konia.

Rękojmia za wady fizyczne lub prawne

Na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów sprzedawca odpowiada względem kupującego za wszystkie wady fizyczne lub prawne rzeczy (art. 556).

Odpowiedzialność sprzedawcy dotyczy jednak wad, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili (art. 559). Sprzedawca nie będzie więc odpowiadał np. za choroby, których zwierzę nabawiło się u kupującego. W celu skorzystania z uprawnień wynikających z rękojmi konieczne będzie udowodnienie, że wada lub jej źródło istniało wcześniej, np. koń zakulał w wyniku nieusuniętych „chipów”, o których jednak kupujący nie wiedział.

Sprzedawca jest bowiem zwolniony z odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy (art. 557). Jeżeli przed sprzedażą koń miał zrobione badania RTG, które ujawniły pewne wady, a mimo to kupujący zdecydował się na zakup licząc, że ujawnione wady nie wpłyną negatywnie na stan zdrowia konia, to w przypadku np. późniejszej kulawizny, kupujący nie będzie mógł dochodzić roszczeń przeciwko sprzedawcy z tytułu rękojmi w tym zakresie.

Jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego (art. 5562). Wówczas to sprzedawca będzie musiał udowodnić, że wada powstała później.

W przypadku sprzedaży między przedsiębiorcami, kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu (art. 563). Należy uznać, że przy sprzedaży koni standardem jest przeprowadzenie chociażby podstawowego badania przed sprzedażą. Zatem zaniechanie takiego badania przez kupującego będącego przedsiębiorcą wyłącza możliwość powołania się na wady, które mogłyby wyjść na jaw, gdyby zostało ono przeprowadzone.

Jeżeli sprzedawca podstępnie zataił wadę, to wyżej opisana utrata uprawnień z tytułu rękojmi nie będzie miała miejsca (art. 564).

Na czym polega wada fizyczna ?

Zgodnie z art. 5561 k.c. wada fizyczną polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. Rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli w szczególności:

1)      nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;

2)      nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego;

3)      nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;

4)      została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Niezwykle istotne będzie zatem określenie w umowie celu, ze względu na który zwierzę jest nabywane. Ewentualną niezgodność przedmiotu sprzedaży z umową będzie się bowiem oceniać biorąc pod uwagę określony cel i właściwości zwierzęcia w kontekście możliwości realizacji tego celu.

Przykładowo, jeżeli koń był kupiony do hipoterapii, to za pewne zostanie uznany za niezgodny z umową, jeżeli jest na tyle niebezpieczny, że zbliżanie się do niego grozi wypadkiem.

Znowu jeżeli koń został zakupiony do sportu, należałoby w umowie m. in. precyzyjnie określić na jakim poziomie wyszkolenia znajduje się zwierzę w momencie sprzedaży, co pozwoli ustalić, czy koń posiadał właściwości, które powinien mieć ze względu na cel w umowie oznaczony.

Precyzyjne określenie przedmiotu sprzedaży i jego właściwości, a także oznaczenie celu ze względu na jaki rzecz została nabyta będzie korzystne nie tylko dla kupującego, ale także dla sprzedawcy.

Przy czym warto pamiętać zawczasu o kwestiach dowodowych. Nawet wybitny i bardzo dobrze wyszkolony koń może utracić swoje właściwości w rękach niedoświadczonego jeźdźca, czy opiekuna. Jeżeli sprzedawca sprzedaje konia do sportu powinien się na wszelki wypadek zabezpieczyć, chociażby przez zebranie wyników konia z zawodów poświadczających na jakim poziomie wyszkolenia znajdował się koń w chwili sprzedaży.

Jeżeli sprzedawca wie, że zwierzę, które sprzedaje nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę, to powinien niezwłocznie zgłosić zastrzeżenie co do takiego przeznaczenia zwierzęcia. Przykładowo, jeżeli kupujący pragnie nabyć konia w celach rekreacyjnych, głównie wyjazdów w tereny, a sprzedawca świadom jest, że dany koń jest wyjątkowo płochliwy, to nieujawnienie tej informacji może skutkować odpowiedzialnością po stronie sprzedawcy z tytułu rękojmi.

Ponadto, sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego za wady prawne tj. np. obciążenia rzeczy prawem osoby trzeciej (art. 5563).

Modyfikacje odpowiedzialności

Pewne modyfikacje odpowiedzialności z tytułu rękojmi, tj. jej ograniczenie, wyłączenie lub rozszerzenie są dopuszczalne. Ograniczenie lub rozszerzenie zakresu odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady rzeczy może polegać również na skróceniu lub wydłużeniu okresu tej odpowiedzialności.

Natomiast jeżeli kupującym jest konsument ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności jest dopuszczalne jedynie w przypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych (art. 558).

Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest także bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym (art. 558 § 2).

Uprawnienia kupującego

W przypadku, w którym rzecz sprzedana będzie miała wadę, której istnienie należy oceniać zgodnie z art. 5561 lub 5563, kupujący może:

1)      złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny,

2)      albo odstąpić od umowy.

Co do zasady kupujący powinien jednakże na początku zażądać albo wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady (art. 561). Przepis (art. 560) przewiduje bowiem zastrzeżenie, że powyższe uprawnienia (odstąpienie od umowy lub obniżenie ceny) nie dotyczą sytuacji, w której sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie, np. wyleczy konia na własny koszt, a przebyta choroba nie będzie miała wpływu na jego przydatność do realizacji określonego w umowie celu. Powyższe zastrzeżenie nie dotyczy sytuacji, w której rzecz była już raz wymieniona lub „naprawiona”, tj. koń był już raz leczony.

Obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady.

Co ważne z punktu widzenia sprzedawcy, kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna. Wada będzie nieistotna, jeżeli nie wpływa na możliwość użytkowania konia zgodnie z celem określonym w umowie.

W przypadku sprzedaży koni możliwość skorzystania z powyższych uprawnień zależy od rodzaju wady. Jeżeli wada polega na tym, że koń nie chcę skakać przeszkód, a został zakupiony do sportu w dyscyplinie skoków przez przeszkody, to w niektórych przypadkach prawdopodobnie usunięcie wady przez doświadczonego jeźdźca mogłoby być możliwe.

Kupujący, który wykonuje uprawnienia z tytułu rękojmi, jest obowiązany na koszt sprzedawcy dostarczyć rzecz wadliwą do miejsca oznaczonego w umowie sprzedaży, a gdy takiego miejsca nie określono w umowie – do miejsca, w którym rzecz została wydana kupującemu (art. 5612). Sprzedawca jest zobowiązany rzecz przyjąć.

Istotna różnica w przypadku konsumentów polega na tym, że jeżeli sprzedawca nie ustosunkował się do żądania kupującego-konsumenta w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione (art. 5615).

Niezależnie od powyższych uprawnień, kupujący może również żądać naprawienia szkody powstałej w wyniku zawarcia umowy, chociażby szkoda była następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności.

Kupujący w takim wypadku może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy (w tym obsługi prawnej), transportu konia, jego utrzymania itp.

Jeżeli sprzedawca dopuszcza się zwłoki z odebraniem rzeczy, kupujący może odesłać rzecz na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy (art. 567).

Ważne terminy

Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi trwa 2 lata.

Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej przedawnia się z upływem roku od dnia stwierdzenia wady. W tym samy terminie kupujący może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny.

Upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił.

Artykuł opublikowany w wiosennym numerze Hodowcy i Jeźdźca, Rok XIII Nr 2 (45) Wiosna 2015.

21 maja 2015